Ο όρος “startup επιχείρηση“, ή αλλιώς “νεοφυής επιχείρηση” ακούγεται συχνά σε κύκλους επαγγελματιών του Marketing, της Τεχνολογίας, της Πληροφορικής, αλλά και σε πιο ευρείς κύκλους ανθρώπων που ασχολούνται με τις επιχειρήσεις. Ο όρος καταδηλώνει το είδος εκείνο της επιχείρησης που αξιώνει να προσφέρει στο κοινό ένα πρωτοποριακό προϊόν ή υπηρεσία.
Παρόλο που η εποχή μας είναι συνδεδεμένη με την καινοτομία, την ανάπτυξη και την επιτάχυνση, οι startup επιχειρήσεις ανήκουν, ως γενική ιδέα, στην κουλτούρα της Silicon Valley που επικρατούσε στις αρχές του 2000.
Η εικόνα στην ποπ κουλτούρα είναι γνωστή: νέοι φοιτητές, θιασώτες των νέων τεχνολογιών, “επαναστάτες καπιταλιστές”, με το όνειρο της αλλαγής του καθημερινού μας τρόπου ζωής.
Η σύμπτωση αυτής της κουλτούρας με την εποχή εκείνη βγάζει νόημα, αν σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για μια περίοδο πριν την παγκόσμια στεγαστική κρίση που ξέσπασε στην Αμερική το 2005, μια περίοδο μετάβασης από την παραδοσιακή βιομηχανία τεχνολογιών σε μια εποχή γρήγορων και επαναστατικών καινοτομιών στον τομέα του λογισμικού, του Διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Για τις επιχειρήσεις, ήταν μια κουλτούρα “μηδενικού κινδύνου”, αποδοχής της αποτυχίας (που θα οδηγούσε αργότερα στην κορυφή), ρίσκου και τεχνολογικής πρωτοπορίας. Η επιχειρηματικότητα είναι στο επίκεντρο και τα όνειρα είναι τεράστια για τους νεαρούς tech nerds που σπαταλάνε ώρες μπροστά από τον υπολογιστή, δίνοντας σάρκα και οστά στις ιδέες που, κατά τη γνώμη τους τουλάχιστον, θα αλλάξουν τον ρου της ιστορίας.
Σε αυτό το άρθρο, θα μάθετε τι είναι μια startup εταιρεία, καθώς και την ιστορία πασίγνωστων startups που, δεν ξέρουμε αν άλλαξαν τον κόσμο, όμως σίγουρα άλλαξαν την αντίληψή μας για την τεχνολογία και τις καθημερινές υπηρεσίες.
Τι είναι μια Startup;
Μια startup είναι μια νεοφυής επιχείρηση που εστιάζει στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών με αξιώσεις ταχείας ανάπτυξης. Τα στοιχεία που σταθερά χαρακτηρίζουν μια startup, για να μπορεί να διακριθεί από οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση ή προϊόν είναι τα εξής:
- Καινοτομία: Μια startup διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση, διότι επικεντρώνεται καταρχάς στην προσφορά νέων, βελτιστοποιημένων προϊόντων που έχουν ως στόχο την υλοποίηση μιας πρωτοποριακής ανακάλυψης ή εφεύρεσης.
- Ανάπτυξη: Οι startup εταιρείες δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην επιτάχυνση (acceleration) της ανάπτυξης του προϊόντος ή της υπηρεσίας, και μάλιστα όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά σε παγκόσμια κλίμακα.
- Προσαρμογή: Τα προϊόντα μιας startup χαρακτηρίζονται από την ευελιξία και την ικανότητα αναπροσαρμογής της υπηρεσίας, ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες της αγοράς.
- Χρηματοδότηση: Οι startup συχνά προστρέχουν για κεφάλαιο σε επενδυτές, εταιρείες venture capital ή τους λεγόμενους Angel Investors (επενδυτές-αγγέλους). Λόγω του υψηλού ρίσκου που έχουν τα καινοτόμα προϊόντα, οι startup εταιρείες απευθύνονται σε επενδυτές που θέλουν να χορηγήσουν κεφάλαιο υπολογίζοντας τις πιθανότητες κέρδους, αλλά και ρισκάροντας να βοηθήσουν μια πρωτοποριακή ιδέα να πάρει σάρκα και οστά.
Μελέτη Περίπτωσης:
Σε αυτή την ενότητα, για να γίνουν πιο φανεροί ο τρόπος λειτουργίας, το διακύβευμα και η πιθανή επιτυχία μιας εταιρείας startup, θα ερευνήσουμε μελέτες περιπτώσεων εταιρειών παγκοσμίου φήμης.
AirBnB: ένα μικρό δωμάτιο έγινε εκατομμύρια σπίτια
Η ιστορία της AirBnB ακούγεται εξωφρενική, όμως αν λάβει κανείς υπόψη του το πώς έχουν πορευτεί και άλλες startup επιχειρήσεις, σε μια δεύτερη ανάγνωση πρόκειται για μια σχεδόν τυπική πορεία προς την επιτυχία.
Πίσω στο 2007: οι τότε εικοσιεξάχρονοι designers από το Σαν Φρανσίσκο, Brian Chesky και Joe Gebbia, δυσκολεύονταν να πληρώσουν το ενοίκιό τους. Μια μέρα στην πόλη τους, διοργανώθηκε ένα μεγάλο συνέδριο που δημιούγησε υπερπληρότητα σε όλα τα τοπικά ξενοδοχεία που θα φιλοξενούσαν ομιλητές και θεατές του συνεδρίου. Έτσι, οι εφευρετικοί σχεδιαστές, βλέποντας αυτό το μικρό κενό της αγοράς που άνοιξε για εκείνες τις μέρες, αποφάσισαν να νοικιάσουν το σαλόνι του διαμερίσματός τους. Η ιδέα ήταν απλή: αγόρασαν τρία φουσκωτά στρώματα και πρόσφεραν «διαμονή με πρωινό», δίνοντας το όνομα “AirBed & Breakfast” στη νέα τους υπηρεσία.
Λόγω της μεγάλης επιτυχία αυτής της μικρής αρχικά ιδέας, αργότερα εισήλθε και τρίτο μέλος στην ομάδα, ο μηχανικός λογισμικού Nathan Blecharczyk. Το επόμενο έτος η εταιρεία δεν είχε μεγάλη απήχηση, όμως το 2009 και αφού οι τρεις συνιδρυτές έλαβαν χρηματοδότηση από την επενδυτική εταιρεία Y Combinator η AirBnB άρχισε να αναπτύσσεται, ιδρύοντας μια παλτφόρμα με βελτιωμένη εμπειρία χρήστη. Στόχος της πλατφόρμας ήταν εξαρχής η σύνδεση ταξιδιωτών με οικοδεσπότες που μπορούσαν να προσφέρουν καταλύματα. Στη συνέχεια, η Airbnb επέκτεινε τις υπηρεσίες της σε όλο τον κόσμο, προσφέροντας πλέον καταλύματα σε εκατομμύρια προορισμούς, αλλά και ειδικές εμπειρίες, ξεναγήσεις και δραστηριότητες για ταξιδιώτες.
Από το 2020, η AirBnB έγινε δημόσια εταιρεία μέσω μίας γιγαντιαίας αρχικής προσφοράς που θεωρείται εμβληματική για την ιστορία της Wall Street. Σήμερα, η AirBnB συνεχίζει να προσφέρει καταλύματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης σε πάνω από 220 χώρες.
Uber: ταξί παντού
Όπως και με τη ιστορία της AirBnB, έτσι και με αυτή της Uber, της γνωστής εφαρμογής κλήσης ταξί, η ιδέα ξεκίνησε από μια πραγματική δυσκολία που αντιμετώπισαν οι ιδρυτές της εταιρείας στην καθημερινή ζωή. Το 2008 στο Παρίσι, οι Travis Kalanick και Garrett Camp δυσκολεύτηκαν να βρουν ταξί κατά τη διάρκεια μιας χιονοθύελλας. Εξαιτίας αυτής της δυσχέρειας, σκέφτηκαν πόσο εύκολο και βολικό θα ήταν αν κάποιος μπορούσε να καλέσει ένα ταξί, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, με το πάτημα ενός κουμπιού στο κινητό του τηλέφωνο.
Ένα χρόνο μετά, το 2009 δηλαδή, ίδρυσαν την UberCab στο Σαν Φρανσίσκο. Αρχικά, η εφαρμογή εστίαζε στην παροχή πολυτελών μεταφορών με λιμουζίνες, συνδέοντας τους επιβάτες με επαγγελματίες οδηγούς μέσω μιας εργονομικής εφαρμογής. Η πρώτη διαδρομή που εκτελέστηκε επιτυχημένα μέσω της Uber έγινε το 2010. Λίγο αργότερα, η Uber επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς σε άλλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών και στη συνέχεια σε διεθνές επίπεδο.
Μην αφήνοντας τον εαυτό της να περιοριστεί μόνο στον κλάδο των μεταφορών, η Uber επεκτάθηκε και σε υπηρεσίες όπως η UberPOOL, που είναι μια υπηρεσία για πιο οικονομικές, κοινές μεταφορές επιβατών, η UberEats που αφορά το delivery φαγητού στο σπίτι, και η Uber Freight, η οποία διαχειρίζεται εμπορικές μεταφορές.
Παρόλα αυτά, με τη ραγδαία ανάπτυξη ήρθαν και συγκρούσεις με την εταιρεία, λόγω της επέλασής της στην παραδοσιακή αγορά ταξί. Σε πολλές χώρες, η Uber δημιούργησε πρόβλημα σε οδηγούς ταξί, οι οποίοι έβλεπαν την αγορά τους να συρρικνώνεται, αφού αλώθηκε από τον κολοσό της εξ αποστάσεως κλήσης. Επίσης, το 2017, ο Travis Kalanick παραιτήθηκε από τη θέση του CEO λόγω σκανδάλων που σχετίζονταν με την κουλτούρα της εταιρείας, ενώ με τον νέο CEO, Dara Khosrowshahi, η εταιρεία υπέστη ένα αναγκαίο rebrand που επικεντρωνόταν στην διαφάνεια, τη βελτίωση της φήμης της εταιρείας και την επέκταση των υπηρεσιών.
Tesla: από το 2003 στο 3003
Η Tesla τα τελευταία χρόνια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το όνομα Elon Musk, στην πραγματικότητα όμως η συγκεκριμένη startup ήταν ιδέα των Martin Eberhard και Marc Tarpenning. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2003 με το όνομα Tesla Inc με σκοπό την παγκόσμια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια μέσω ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Ένα χρόνο μετά, ο Elon Musk, συνιδρυτής του PayPal, επένδυσε 6,5 εκατομμύρια δολάρια στην Tesla και έγινε πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου. Η έλευση του Musk ήταν καθοριστική, καθώς ενίσχυσε την ανάπτυξη της startup και τη μετέτρεψε σε ηγετική δύναμη στην παγκόσμια τεχνολογική αγορά.
Λίγο αργότερα, το 2008, Η Tesla παρουσίασε το πρώτο της αυτοκίνητο, το Tesla Roadster. Ήταν το πρώτο ηλεκτρικό σπορ αυτοκίνητο που κάλυπτε μεγάλες αποστάσεις, με αυτονομία περίπου 390 χιλιομέτρων με μία μόνο φόρτιση. Από τότε, το λανσάρισμα νέων ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων δε σταμάτησε για την Tesla: το 2012, λανσαρίστηκε το Model S, το πρώτο πολυτελές σεντάν της Tesla που έφερε επανάσταση στην αγορά αυτοκινήτων, λόγω της αυτονομίας, των εξαιρετικών δυνατοτήτων επιτάχυνσης και των καινοτόμων χαρακτηριστικών του όπως η τεχνολογία Autopilot.
Τα αυτοκίνητα που ακολούθησαν το 2015, το 2017 και το 2020 αντίστοιχα ήταν το Model X, το Model 3 και το Model Υ, εκ των οποίων κάθε ένα εξυπηρετούσε διαφορετικούς σκοπούς. Το Model X είναι ένα πιο πολυτελές SUV με καινοτόμες «Falcon Wing» πόρτες, το Model 3 είναι ίσως το πιο προσιτό μοντέλο της Tesla, που έκανε την ηλεκτροκίνηση διαθέσιμη σε μεγαλύτερο κοινό, ενώ το Model Y συνδυάζει τις δυνατότητες του Model 3 με τη χωρητικότητα του Model X σε ένα αμάξι.
Το 2016, η Tesla εξαγόρασε την SolarCity, μια εταιρεία με ηλιακά πάνελ και εναλλακτικές ενεργειακές λύσεις, ενώ επένδυσε και στην αγορά των μπαταριών μέσω της Powerwall & Powerpack και της Gigafactories, των εργοστασίων κατασκευής μπαταριών.
Σήμερα, η Tesla θεωρείται ότι έχει αλλάξει το παιχνίδι στα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και είναι ο ηγέτης στη συγκεκριμένη αγορά με παγκόσμια παρουσία και τεράστια αξία στο χρηματιστήριο.
Google: ιστορίες από το γκαράζ
Η Google δεν ήρθε ως ιδέα εξαιτίας ενός προβλήματος ή μιας δυσκολίας, αλλά ως μέρος ερευνητικού έργου. Το 1996, οι Larry Page και Sergey Brin, δύο φοιτητές του Πανεπιστημίου Stanford, ξεκίνησαν μια έρευνα με στόχο να οργανώσουν τον μεγάλο όγκο πληροφοριών του διαδικτύου. Με αυτό το σκεπτικό, δημιούργησαν έναν αλγόριθμο αναζήτησης με την ονομασία “BackRub”, ο οποίος αξιολογούσε την ποιότητα των ιστοσελίδων με κριτήρια τον αριθμό και τη σημασία των συνδέσμων που οδηγούσαν σε αυτές.
Οι δύο φοιτητές ίδρυσαν το 1998 την Google στο γκαράζ της φίλης τους, Susan Wojcicki- μελλοντικής CEO του YouTube. Από τότε, οι εξελίξεις είναι ταχύτατες: το 1999 η Google λαμβάνει την πρώτη της μεγάλη χρηματοδότηση ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ το 2000 παρουσιάζει το AdWords, την πλατφόρμα διαφημίσεων που έμελλε να γίνει η κεντρική πηγή εσόδων της.
Αφού εδραιώθηκε ως η πιο ισχυρή μηχανή αναζήτησης στον κόσμο, επεκτάθηκε και σε περαιτέρω δραστηριότητες. Από το 2004 μέχρι σήμερα έχει ιδρύσει: την Gmail, την υπηρεσία email με μεγάλη αποθηκευτική χωρητικότητα, την Google Maps, τους χάρτες δηλαδή με πλοήγηση και δορυφορική κάλυψη, το YouTube το οποίο εξαγόρασε το 2006, την Google Chrome, τον περιηγητή δηλαδή της εταιρείας, καθώς και την Android, το δημοφιλές λειτουργικό σύστημα για κινητά τηλέφωνα, που κατέκτησε την αγορά smartphones.
Παρά τις τεράστιες επιτυχίες, η Google με τα χρόνια έχει σημειώσει και σκάνδαλα, αποτυχίες και νομικές διαμάχες που άπτονται ζητημάτων σχετικών με τη συλλογή και τη χρήση προσωπικών δεδομένων αλλά και κατηγοριών για μονοπωλιακές πρακτικές.
Σε αυτό το άρθρο της Creative Future, μπορείτε να διαβάσετε ένα χρονοδιάγραμμα των σκανδάλων και προβληματικών συμπεριφορών της Google ανά τα χρόνια.
Facebook: από το Χάρβαρντ, για όλο τον πλανήτη
Τουλάχιστον σύμφωνα με την πασίγνωστη ταινία του David Fincher, “The Social Network” το Facebook ήταν μια ιδέα που πυροδοτήθηκε από ερωτικές αιτίες, καθώς ο ιδρυτής του ήθελε να συνδεθεί, αλλά και να εντυπωσιάσει, την κοπέλα που του άρεσε. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία, ιδρύθηκε το 2004 από τον Mark Zuckerberg και τους συμφοιτητές του Eduardo Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz και Chris Hughes ως ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης που απευθυνόταν αποκλειστικά σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Η χρήση του από τότε δε διαφέρει καθόλου από την τρέχουσα, πέρα από τη γεωγραφική εμβέλεια: ήταν ένα εργαλείο όπου οι φοιτητές μπορούσαν να δημιουργούν προσωπικά προφίλ, να ανεβάζουν φωτογραφίες και να συνδέονται με άλλους σπουδαστές του Χάρβαρντ μέσω μιας λίστας «φίλων».
Κατά τα επόμενα δύο χρόνια, το Facebook επεκτάθηκε και σε άλλα πανεπιστημιακά campus, όπως σε αυτό του Stanford, του Yale και του Columbia, ενώ το 2005 η startup έλαβε την πρώτη μεγάλη επένδυση ύψους 12,7 εκατομμυρίων δολαρίων από τη Accel Partners.
Η υπόλοιπη ιστορία είναι γνωστή. Από το 2006, η πλατφόρμα σταμάτησε να παρέχει τις υπηρεσίες της μόνο σε φοιτητές μεγάλων πανεπιστημίων και επεκτάθηκε στο ευρύ κοινό, επιτρέποντας σε οποιονδήποτε άνω των 13 ετών να δημιουργήσει προσωπικό λογαριασμό. Το 2010, το Facebook φτάνει αισίως τους 500 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες, ενώ το 2012 εξαγόρασε το Instagram για 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Από το 2021, η Facebook Inc. μετονομάστηκε σε Meta Platforms, Inc., επιδεικνύοντας έμπρακτα τη στροφή της εταιρείας προς το “Metaverse”, το εικονικό δηλαδή περιβάλλον όπου οι χρήστες μπορούν να αλληλεπιδρούν μέσω εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας. Η εταιρεία, μέχρι και σήμερα, συνεχίζει να επενδύει στις νέες τεχνολογίες, εστιάζοντας στο Metaverse, την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Επαυξημένη Πραγματικότητα.
Σκάνδαλα, νομικές διαμάχες, προβλήματα
Καμία από τις startup εταιρείες των οποίων τις ιστορίες παρακολουθήσαμε δεν είναι άμεμπτη ή δε στερείται κατηγοριών και σκανδάλων.
Ίσως το μεγαλύτερο και πιο πολύκροτο σκάνδαλο στη σύγχρονη ιστορία των startups είναι το σκάνδαλο “Cambridge Analytica”, στο οποίο εμπλέκεται ο Mark Zuckerberg της Meta. Η ιστορία συνοπτικά αφορά την Cambridge Analytica, μια πολιτική συμβουλευτική εταιρεία που συνεργαζόταν με την Trump Campaign στις ΗΠΑ. Χρησιμοποίησε τα δεδομένα προσωπικής πληροφόρησης περίπου 87 εκατομμύρια χρηστών του Facebook προκειμένου να κατασκευάσει ψυχολογικά προφίλ και να επηρεάσει τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, κυρίως κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκλογής του Τραμπ το 2016 στις ΗΠΑ. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω μιας φαινομενικά πολιτικά ουδέτερης εφαρμογής που συνδύαζε τα δεδομένα των χρηστών του Facebook με τα δεδομένα των φίλων τους, παρακάμπτοντας τους περιορισμούς της πλατφόρμας για την προστασία της ιδιωτικότητας.
Σε αντίστοιχο πολιτικό πλαίσιο, τόσο η Uber όσο και η AirBnB έχουν κατηγορηθεί για αθέμιτο ανταγωνισμό, μονοπωλιακές τακτικές και, δικαίως, για διατάραξη των παραδοσιακών αγορών. Η Uber έχει εγκληθεί από τους οδηγούς ταξί για αθέμιτη συρρίκνωση της δικής τους αγοράς, ενώ η AirBnB θεωρείται εν πολλοίς υπεύθυνη για την εκτόξευση των τιμών στα ενοίκια μακροπρόθεσμης μίσθωσης σε όλη την Ευρώπη. Σε ορισμένες χώρες έχουν ήδη ληφθεί μέτρα κατά της σαρωτικής επέκτασης της AirBnB στην αγορά των ακινήτων, ενώ στην Ελλάδα αναμένονται νομοθετικές ρυθμίσεις για τον περιορισμό των διαμερισμάτων AirBnB από το 2025.
